افشارهای قورت بیگلو
بررسی از :دکتر محمد خالقی مقدم
چکیده مقاله :
جغرافیای اراضی استان زنجان به صورت زیستگاه های شهری یا روستائی (کانون
های مکان گزینی اقوام افشار) است که اینجانب در کتابم به نام زنجان ،سرزمین
اقوام افشار آن را تشریح اجتماعی کرده ام و یکی از شاخه -های این ایل مهم
ایرانی، شاخه قورت بیگلو های افشار است و منابع تاریخی مختلف به این طایفه
اشاره دارند که تعداد زیادی از خانوارهای آنان در روستاهای حوزه اطراف صائین قلعه و
غیره ست داشتند و تعدادی از آنان هم در دوره قاجاریه در فوج نظامی مستقل به
نام (فوج افشار قورت بیگلو)برای مأموریت های نظامی به خراسان، فارس و یا گاهی
برای جنگ با انگلیسی ها به بوشهر اعزام می شدند و در این مقاله ،سعی کرده ام که چهره اجتماعی این شاخه از قوم افشار را به مردم استان زنجان بنمایانم
پیشینه بحث:
در پیشینه بحث، می توان از کتاب مرآه البلدان نام برد که به برخی از آبادی های
ایلات قورت بیگلو افشار ، در اطراف صائین قلعه زنجان اشاره می کنند.نظیر ص 1982
که از آبادی چاله مجار صائین قلعه به عنوان آبادی متعلق به ایلات شاهسون قورت
بیگلو نام میبرد و یا در ص 1965 کتاب مزبورکه آبادی چالچق را به عنوان مسکن ایل
شاهسون قورت بیگلو افشار نام می برد و یا ص 272 کتاب منتخب التواریخ از ریاست
طایفه قورت بیگلو و از سواره ایل مزبور سخن به مبان می آورد و یا صفحات 521 و
2005 کتاب منتظم ناصری هم از سران این طایفه افشار سخن به میان می آورند (به
علاوه ص 1252 و 1391 کتاب ناسخ التواریخ هم از اعزام طایفه افشار قورت بیگلو به
جنگ با انگلیسی ها از راه کازرون سخن می راند و نیز صفحات
1405،1239،986،1253کتاب ناسخ التواریخ از طایفه قورت بیگلو و سواران آن یاد می
کند و بعلاوه صفحات 57 و59 کتاب خاطرات ناصرالدین شاه از طایفه قورت بیگلو
وریاست آن بحث می کند وهمچنین ص 1269 کتاب منتظم ناصری در بحث یوز باشیان
مهدیه از رحمت اله خان قورت بیگلو نام می برد ودر ص 352 کتاب ناصرالدین شاه از
آبادی کولوچ نام می برد که متعلق به سران ایل قورت بیگلو بود و یا در ص 355 از
آبادی سرو جهان نام می برد که به رئیس طایفه قورت بیگلو متعلق بود و در امور
نظامی هم طایفه قورت بیگلو خود یک فوج مستقل نظامی رادر دوره قاجاریه تشکیل
می داد دارند که در اغلب منابع تاریخی به این فوج نظامی طایفه مزبور اشاره شده
است نظیر: ص 15 کتاب مرآه البلدان که در سال 1270 هجری مأموریت سواره
شاهسون قورت بیگلو را به خراسان گزارش تاریخی می دهد.و یا ص 108 کتاب
منتخب التواریخ در سال 1271 هجری از اعزام آنان به آق در بند تا سرخس سخن می
راند و ص 1253 ناسخ التواریخ هم به همین مطلب اشاره دارد و یا در ص 1201 مرآه
البلدان در مقابله با ترکمانان خارج از ایران که از عشق آباد به ایران حمله می کردند و
نتیجتاً سواره قورت بیگلو با آنان بر خورد نظامی کرده و یادر ص 1405 ناسخ التواریخ از
اعزام آنان به فارس بحث می شود ویا ص 143 منتخب التواریخ و ص 1556 مرآه
البلدان از آنان به عنوان سواره نظامی مستقل نام می برد و بعلاوه در سال 1284
هجری ،کتاب مرآه البلدان در ص 1555 از اعزام آنان در برخورد با تراکمه یاغی در
اطراف بجنورد بحث می کند و یا ص 1391 ناسخ التواریخ از برخورد نظامی افشارهای
قورت بیگلو استان زنجان در جنگ با انگلیسی - ها در بوشهر بحث می کند که درآن
جنگ، انگلیسی – ها در کشتی خود66 توپ و خمپاره نصب کرده بودند ولی جرأت
نمی کردند که پا به خشکی بگذارند و بعلاوه در ص 115 شرح حال عباس میرزاملک
از ایل قورت بیگلو بحث می کند و می نویسد ایلات شاهسون از سه سمت زنجان را
احاطه کرده اند و این ها ، چهار طایفه می باشند یعنی دویران ،افشار ، اینانلو، و
قورت بیگلو و در سال های بعدی هم یعنی در سال 1276 و 1391 هجری و 1297 و
1310 هجری هم همان سواره قورت بیگلو در عرصه امور نظامی کشور بودند و در ص
1284 مرآه البلدان و در ص 1952 کتاب منتظم ناصری و در ص 2400 مرآه البلدان و در
ص 172 کتاب منتخب التواریخ از آنان بحث می کند و گاهی هم در منابع تاریخی، از فوج نظامی قورت بیگلو با نام جماعت شاهسون قورت بیگلو و در صفحات
2091و1246و521 کتاب منتظم ناصری بحث شده است و در سال 1297 هجری
فارسنامه ناصری هم از مأموریت طایفه قورت بیگلو در منطقه خشت فارس بحث می
کند و نیز صفحه 986 ناسخ التواریخ از سواره 300 نفری طایفه قورت بیگلو افشار در
یک مأموریت نظامی بحث می کند.
بحث و نتیجه گیری:
گرچه ایل افشار زنجان و شاخه های آنان مدت هاست که اسکان یافته و تخته قاپو
شده اند ولی بحث از قومیت تاریخی آنان تنها در منابع تاریخی معتبر ذکر شده است
که دراین منابع تاریخی به مکان های زیست جغرافیایی و نقش اجتماعی آنان در امور نظامی و یا به شرکت آنان در انواع مأموریت های نظامی نظیر جنگ با انگلیس و یا
تراکمه خارج از ایران و یا در مأموریت های خراسان و فارس و غیره و به صورت گزارش
های جزئی تاریخی (نه گزارش مستقل از ایل و طایفه آنان) اشاره شده است و عده
ای از منابع تاریخی نیز به دهات آنان در استان زنجان اشاره کرده اند و یا به سران
مختلف آنان در سال های مختلف زندگی این شاخه از قوم افشار اشاره کرده اند
که درعین حال سرتیپی نظامی آنان در جنگ ها را هم به عهده سران طایفه بود و من
سعی کرده ام که همه ویژگی های قومی این طایفه افشار استان زنجان را با تکیه
بر منابع تاریخی معتبر، به بحث و بررسی اجتماعی بگذارم.
قورت ,بیگلو ,ص ,آنان ,طایفه ,های ,قورت بیگلو ,و یا ,در ص ,و در ,مرآه البلدان ,کتاب منتظم ناصری ,کتاب منتخب التواریخ ,قورت بیگلو افشار
درباره این سایت